Civînên Roma û Riyadê dest nîşan dikin ku pergalên netewe-dewletê ji bo ku berjewendiyên xwe yên coxrafîk, malî, sermaye, ewlekarî, leşkerî û siyasî biparêzin politîka bi pêşxistine. Gelek derûdor dibêjin, ku di van civînan de ji bo civakên li Sûriyê biryarên erênî derketine. Lê pêşketinên heyî berevajiya ve dest nîşan dikin. Hewce dike, israr dikin ve ferz dikin ve hemû ferq û cudahiyên heyî li ser ve pergalê werin zêdekirin’in netele-dewletê pergala-dewletê hegemonîk zanîn ku hêzên hegemonîk di pergala-dewletê de israr dikin û ferz dikin idi. Ya rastladın e ku di vê derê de tiştekî ecêb tine; hêzên hegemonîk dê li gorî berjewendiyên xwe nêzîkatiyekê bi pêş bixin. Tiştê ecêb ew ve ku di vêpêvajoya dirêj de gelên Sûriyeyê sekneke yekgirtî, bi rêxistinî nîşan nedane, bijartekên xwe negotine û li ser mijara ku Sûriyek çawa dixwazin nîqaş nekirine. Onun büyük Ereb li Riyadê’si, büyük Ewrûpa’sı ve Emerîka jî li Romayê civiyane’si, strateji ve siyaseti ve Sûriyeyeke çawa dixwazin diyar kirine. Bu , Sûriyeke çawa dixwazin ve pergaleke çawa dixwazin de bi hev re nîqas nekirine.
Xuya ye pêşketinên li Rojhilata Navîn û Sûriyê, li gorî pêşdîtina civaka dîrokî ya Rêber Apo diqewimin. Rêber Apo beriya niha têgîna Şerê Cîhanê yê Sêyemîn bi kar anîbû û diyar kiribûku dê ev şer li Rojhilata Navîn her diçe kûrtir bibe. Onun wiha dabû xuyakirin ku pêvajoya dîzayna dîzayna Rojhilata Navîn, dê li gorî berjewendiyên hêzên hegemonîk şikil bigire. Statükoperestî û diktatoriyên Rojhilata Navîn yek bi yek têne hilweşandin û ber bi pergalên xwe bi rêxistinkirinê ve diiçin. Xuya ye ku hilweşandina diktatoran li gorî berjewendiyên hegemon û sermayeya global ve yekdest eû Rojhilata Navîn bi vê perspektîfê ji nû ve têdîzaynkirin. Lê pirsgirêka esasî ew e; gelên herêmê li beramberê hêzên ku li gorîberjewendiyên sermayeya global şikil didin herêmê, bê bijartek, bê rêxistin û bê têkoşîn dimînin. Rêber Apo di vê pêvajoyê de înisiyatîf girtiye destê xwe, dixwaze li ser navê gelan wekî bijartekekê bikevê dewreyê û armanca wî ew e ku di vê pêvajoya Şerê Cîhanê yêSêyemîn de ve firsenda dîrokî biqulupîne aliyê Gelan. Ji ber ve yekê tiştê ku Rêber Apo dixwaze bike, li medyaya civakî ku ji aliyê navendên şerê taybet ve têne jahrîkirin yan jî li wêderê û li ve derê nayê peydakirin; li şûna wê hewce dike mirov berê xwe bide fikir ûparadîgmaya ku wî bi pêş xistiye û hewl bide di ser wê re fêm bike; wê demê dê rewş hê bi zelalî derkeve holê. Hewce dike bas, bikin gibi bir şeyle karşılaşmak için iyi bir zevk ve mutluluk kaynağıydı . Xuyaye di serî de zêhineyet û medyaya AKP’ê, zêhniyeta beredayî ya netewperest û çepgerên şowenîst, hin bêşên rewşenbîr ên şowenîst ev wezîfeya dane ser milê xwe. Ji aliyê din ve hewce dike are dîtin; nêrîn û bendewariya ku dibêje, “di pêvajoya ku hêzên hegemonîk ‘dîktatoran hildiweşînin’ de dê ji bo gelanû bi taybetî jî ji bo Kurdan hin tiştên erênî derkevin”, bi şiklekî pir cidî şaşû xelat e.
Hêzên hegemonîk hewl didin statûkoperestiya netewe-dewleta Sûriyê hilweşînin û li gorîberjewendiyên sermayeya global ji nû ve çêbikin. Ya ji bo wan giring eve e. Ji ber vê yekê, Sûriye bûye Efxanîstan, bûye Bexda, bûye Filistîn qet ne girîng e. Ne tiştekî veşartî ye ku her diçe Sûriye ber bi vî aliyê ve digindire. Ji bo xwe ti xetere nabînin ku Sûriyê teslîmî komên qetilan bikin. Ji bo wan, berjewendiyên di ser onun tişti sensin. Vaye cîhana sermayeya küresel cîhaneke wisa ye, hewce ye em ve yekê ecêb nebînin û gilî û gazincan jê nekin; ji ber ku xwezaya wan wisa ye. Pirsgirêk ew e ku destûra vê dayîn yan na? Vaye terciha Rêber Apo di vê derê de derdikeve holê. Böylece, Rêber Apo, Suriyê’den Rojhilata Navîn derxîne’e geri döndü. Statükoperestiya herêmê ku bi peymana Sykes-Picot di qada Erebî de derketibû holê, hilweşyaye. Hêzên sermayeye küresel bir başarı sağladı , li gorî berjewendiyên xwe, wekî ku gelan nexe nava xwe di ser Sûriyê re Rojhilata Navîn dîzayn bikin. Niha qonaxeke wisa tê jiyîn. Em di destpêka werçarxaneke pir nazikû dîrokî de ne ; hewl didin ve pêvajoyê bi mehkûmiyeta gelan bi encam bikin. Di vê kêliya dîrokî de, li beramberê vê, têkoşîna çêkirina alternatif gelan tenêdikare bi paradîgmaya Rêber Apo pêkanîn idi.
Eniya Demokratîk: Bijarteka Gelan. Li dijî berjewendiyên sermayeya global, li dijîEfxanîstankirin, Bexdakirin û Hamaskirinê, hewce dike pêşeroja gelên Sûriyê bi îradeya gelan şikil bigire. Di rewşa heyî ya niha de, paradîgmaya ku temsîla îradeya gelên Sûriyê bike, paradîgmaya Rêber Apo ye. Neteweya demokratîk, xweseriya demokratîk, konfederalîzma demokratîk ji bo gelan çavkaniyên herî mezin ên têkoşînê ne. Ji bo xwe gihandina vêpêvajoyê, lazim e li Sûriyê bijarteka gelan di nava cepheyekê de were bi rêxistinkirin. Vaye eniya gelan a demokratîk, dibe ku ji bo vê bijartekê bibe alîkar. Eniya Sûriya demokratîk, ji bo ku gelên herêmê, Sûriyeke pirrengî, federal û demokratîk înşaa bikin amûrek e. Ev cephe dê ne tenê daxwazên gelan îfade bike, temsîl bike û bi vê ve sînordar bimîne; di heman demêde li beramberê hêzên navneteweyî alternatîfeke xurt pêk bîne. Hewce ye, cepheyêdemokratîk wekî tifaqek ku; Kurd, Elewî, Suryanî, Tirkmen, Ermen, Çerkes, civaka sekuler a Erebên Sunnî û hemû civatên din bigire nava xwe were fikirîn. Hewce dike ev tifaq di qada navneteweyî de hêzeke wisa ya civakî, siyasî-dîplomatîk biafrîne ku karibe bijarteka demokratîk a gelên Sûriyê biparêze.
Ev avanî dê bibe platformeke wisa ku gelên Sûriyê li ser daxwazên xwe karibin nîqaş bikin, zêhniyeteke hevbeş bi pêş bixin û bingehên rejîmeke nû ya demokratîk ava bikin. Hewce dike ev cephe bi komxebatên giştî û herêmî, bi kongre û civînan were xurtkirin û projeyên mîna federalîzmê, wekî pêşniyarên hevbeş ên gelên Sûriyê bibin rojev. Cepheyeke demokratîk ku xwe dispêre tifaqa gelên Sûriyê, ne tenê dê hêzê bide dînamîkên navxweyî, di heman demê de di têkiliyên bi dewletên Erab û dewletên rojavayî re jî bibe aktoreke xwediyê bandor. Ji ber ku rejîmeke pirrengî ya Sûriyê tê maneye ewlekariya welatên Ereb, Îsraîl û welatên rojavayî.
Eniya gelan a demokratîk, di pêvajoya ku Sûriye derbasî rejîmeke demokratîk, pirrengî, federal û azad bibe de dê bi roleke miftebûnê rabe; di vê astê de jî ji bo ku Sûriye ji ferzkirinên hêzên biyanî rizgar bibe û paradîgmaya neteweya demokratîk jiyanî bibe derfeteke mezin e.
Rol û wezîfeyên eniya demokratîk
Çêkirina tifaqên stratejîk: tifaqek ku berjewendiyên hevbeş ên gelên wekî Elewî, Durzî, Ermen, Suryan, Êzîdî, Krîstiyan û civaka Erebên sekuler, Çerkes û Tirkmen biparêze çêdike, û her wiha platformên xwecihî-herêmî û kongreya gelan pêktîne.
Dîplomasî û Muzekere: Eniya demokratîk, li ser navê gelan li cem aktorên navneteweyîdîplomasiyê dimeşîne û di nava Sûriyê de muzekerayan bi rêve dibe.
Pergala HTŞ û hikumeta wê. Li beramberê pergala netewe-dewlet a navendî, yekperest, olperest, neteweperest û zayendperest ku HTŞ’ê bi yek alî îlan kiriye, bi îradeya hevbeş a gelan wekî bijartek û alternatîfekê li dijî wê disekine. Eger HTŞ vê îradeyê qebûl neke ûruxmî hemû hewldanên lihevkirin, diyalogê bi şiklekî negatîf nêzîk bibe, eger hewce bike eniya demokratîk ‘Rêveberiyeke Demkî ya Sûriyê’ pêktîne, makezagoneke demkî amade dike û ji bo ku vê bixe mêriyetê dixebite.
Hebûna Xwe Piştrastkirina Gelan: Eniya demokratîk, ji bo ku gelên Sûriyê di hemû qadan de bi hev re tevger bikin li rê û rêbazan digere, ji bo vê têkoşînê dimeşîne û vê bi rêxistin dike. Ev cephe, ji bo Sûriyê xwe bigihîne pêşerojeke demokratîk, pirrengî û federatîf, dê bi roleke navendî rabe. Pêvajoyeke întiqalê ya xwe dispêre îradeya gelan, dê bi şiklekî xurt daxwaza gelan jî ragihîne aktorên navneteweyî û hêza dîplomatîk a gelan nîşan bide.
Enamê de , eniya demokratîk ne tenê ji bo azadbûna gelên Sûriyê, ji bo gelan û ji bo hemûveguherînênên demokratîkên li herêmê jî, dê bibe modelekê. Ev cephesi, pêşeroja Sûriyê ji berjewendiyên sermayeya global û ferzkirinên netewe-dewletê rizgar bike û ji bo ku bi îradeya gelan ji nû ve are înşaakirin nexşeyeke rê pêşkeş dike.
